|
|
 |
|
| Depremin psikolojik etkileri ile nasıl başa çıkılır? |
 |
 |
Büyük depremler, insanların başına aniden gelir
ve herkesi sarsar. Bu türden bir deprem felaketine maruz kalan bazı kişilerde, fiziksel
bir yaralanma olmasa bile, duygusal sorunlar ortaya çıkabilir. Doğal afetlere her
insan çeşitli türden tepkiler gösterir. Bu tepkiler tamamen normaldir. Bunların neler
olduğunu bilmenizin, olayın psikolojik etkilerinden daha çabuk kurtulmanıza yardımı
olacaktır.
Şiddetli
depremden hemen sonra, tipik olarak bir şok tepkisi içine girebilirsiniz. Hatta
bazı insanlarda şok o derece ağırdır ki, yüz ifadeleri olaydan hiç etkilenmemiş
gibi donuklaşır. Bu durum, aslında yoğun ızdıraba karşı vücudunuzun verdiği
normal bir tepkidir. Bir süre için kendinizi uyuşmuş, yaşamdan kopmuş gibi
hissedebilirsiniz. Hatta olayın hiç olmadığını düşünebilirsiniz.
İlk şoktan sonra herkes aynı
tepkileri göstermez. Aşağıda belirtilenler, böyle bir felaket durumuna karşı
insanların gösterdikleri normal tepkilerdir:
- Korku, endişe, suçluluk, pişmanlık, öfke,
karamsarlık, panik, çaresizlik ve utanç gibi duygular çok derin ve yoğun yaşanır. Bu duygular sık sık değişebilir. Kendinizi eskiye kıyasla daha sinirli
hissedebilirsiniz. Bazı duygularda ani iniş-çıkışlar olur. Endişeli, sinirli ya da
karamsar olabilirsiniz.
- Düşünce ve davranışlarınız olayın etkisi
altındadır. Olayla ilgili anılarınızı tekrar tekrar anlatmak ihtiyacı duyarsınız. Yaşadıklarınız gözünüzün önünden gitmez. Her an tekrar deprem olacakmış gibi
hisseder, korku duyabilirsiniz. Dikkatinizi yaptığınız işe vermekte ya da karar
vermekte zorlanabilirsiniz. Kafanız kolayca karışabilir. Hafızanızda problemler
olabilir. Olan bitenlere inanmakta güçlük çekebilirsiniz. Uykunuz, yeme düzeniniz ve
iştahınız bozulabilir. Ancak güçlü kalmak, yakınlarınıza ve çevrenize yardımcı
olabilmek için, elinizden geldiğince ve olanaklar elverdiğince iyi beslenmeniz ve
dinlenmeye çalışmanız gerektiğini unutmayın.
- Aynı felaketi yaşayan kişilerle sürekli olarak
konuşma ihtiyacı duyabilirsiniz. Ama zaman zaman da içinize kapanıp hiç konuşmadan
sadece düşünmek isteyebilirsiniz. Bunlar normaldir. Başka insanlarla sık sık
konuşmanızın, duygularınızı paylaşmanızın size yararı olacaktır. Çekinmeyin.
- Yoğun stresten ötürü vücudunuzda bazı belirtiler
ortaya çıkabilir: Örneğin, baş ağrıları, bulantı ve göğüs ağrısı
olabilir. Daha önce sürekli tedavi gerektiren tıbbi bir rahatsızlığınız varsa,
şiddeti artabilir. Bu durumda tıbbi yardıma başvurunuz.
Şu noktayı anlamak çok önemlidir: Aynı
olaya herkes aynı tepkiyi göstermez. Bazı insanlar hemen tepki gösterir,
bazılarının tepkisi ise aylar, hatta yıllar sonra, gecikmeli olarak ortaya
çıkabilir. Bazılarının yaşadığı rahatsızlık verici tepkiler uzun zaman sürer,
bazı kişiler ise çok çabuk eski hallerine dönerler.
Tepkiler zaman içinde de değişir. Bazıları olayın yaşandığı sırada çok enerjiktirler ve sanki bu enerji sayesinde,
olayla daha kolay başederler, ama hemen sonra umutsuzluk ve karamsarlık yaşarlar.MERAK ETMEYİN. ŞİMDİ SİZE İMKANSIZ
GİBİ GÖRÜNSE DE, ZAMANLA BÜTÜN BUNLAR DÜZENE GİRECEKTİR. MORALİNİZİ
OLABİL-DİĞİNCE YÜKSEK TUTMAYA ÇALIŞIN.
Kendinize ve ailenize nasıl yardımcı
olabilirsiniz?
Duygusal olarak yeniden eskisi gibi
sağlıklı bir duruma gelebilmeniz ve yaşamınızın kontrolünü yeniden ele
geçirebilmeniz için yapabileceklerinizden bazıları şunlardır:
- Bu dönem, kuşkusuz yaşamınızın zor bir dönemidir. Toparlanmak
ve kendinize gelmek için zaman tanıyın. Kayıplarınız için yas tutmanız en doğal
hakkınızdır. Duygularınızda iniş çıkışlar olması normaldir. Kendinize
karşı sabırlı olun.
- Bu olayı yaşayan herkes, sizin hissettiklerinize benzer
şeyler hissetmektedir. Onlarla dayanışma içinde olun, duygularınızı paylaşın.
- Alkol ve diğer uyuşturucu maddelerden uzak durun. Bunların yarardan çok zararı olacaktır. Ancak, doktor tarafından verilen ilaçların
kullanımı aksatılmamalıdır.
- Kendinizi yapıcı bazı faaliyetlerle oyalayın. Bu
oyalama çabaları, başkalarına yardımcı olmak, şu anda olabildiğince hayatınızı
düzene koymaya çalışmak ya da çocuklarınızla daha yakından ilgilenmek biçiminde
olabilir.
- Duygusal olarak yakın gelecekte de neler
yaşayabileceğinizi öğrenmeye çalışın. Bilgi edinin veya sağlık
kuruluşlarının deprem için oluşturulmuş özel birimlerine başvurun.
- Tekrar toparlanmak için sizin açınızdan en önemli
olan ihtiyaçlarınızı ve yapılması gereken işlerinizi sıraya koyun ve tek tek ele
alın.
Çocuklar için neler yapmalı?
Bu depremden sonra yaşanan korku ve
kaygı, özellikle çocuklar için çok zorlayıcıdır. Bazı çocuklar, daha küçük
yaşlarda normal olan parmak emme, altını ıslatma gibi davranışlara geri
dönebilirler. Kabuslar görebilir, yalnız yatmaktan korkabilirler. Okul başarıları
etkilenebilir. Ayrıca daha sık öfke nöbeti gösterebilir ya da içlerine kapanıp,
yalnız kalmak isteyebilirler.
Bu çocuklar için yapabileceğiniz bazı şeyler
aşağıda sıralanmaktadır:
- Onlarla daha fazla zaman geçirin. Olaydan hemen sonraki
günlerde çocuğunuz sizden ayrılmak istemeyebilir. Sık sık elinizi tutmak,
kucağınızda oturmak, boynunuza sarılmak isteyebilir. Eteğinize yapışıp
ayrılmayabilir. Her fırsatta sizinle konuşmak ister. Yatmak istemez. Bunlara göz
yumun, anlayışlı davranın. Onlara dokunun, sarılın. Bu tür fiziksel temas
çocukları çok rahatlatır.
- Gerginliklerini azaltmak için onlara oyun imkanları
tanıyın. Resmi kurumların açtığı çocuk merkezlerine gönderin. Buradaki oyun
ve resim yapma faaliyetlerine katılmalarını teşvik edin. Küçük çocuklar resim
yaparak olayla ilgili gerginliklerinden kurtulabilirler. Yaşadıklarını resme
dökmeleri onlar için yararlıdır.
- Daha büyük çocuklarınızın sizinle ayrıntılı
konuşmalarına izin verin, duygu ve düşüncelerini ifade etmeleri için onları
destekleyin, yüreklendirin. Bu sayede felaketle ilgili olarak kafalarındaki sorulara
cevaplar bulabilirler ve korkuları azalır. Sordukları soruları onların
anlayabileceği biçimde cevaplamaya çalışın. Sık sık onları sevdiğinizi,
korkularını ve kaygılarını anladığınızı gösterin. Yemek yemek, oynamak, uyumak
gibi faaliyetleri mümkün olduğunca belli saatlerde yapmalarını sağlamaya
çalışın. Çocuklarınıza hayatın artık normale dönmekte olduğu duygusunu vermeye
çalışın.
UNUTMAYIN YALNIZ DEĞİLSİNİZ !
Psikolojik sorunlarınız daha sonraki haftalarda ve
aylarda da devam ediyorsa, size yardım edecek profesyonel insanlar ve kurumların mevcut
olduğunu unutmayın. Şu anda çok normal olan bu gerginlik ve korku haliniz çok uzun
süre devam ederse, mutlaka sağlık kuruluşlarına başvurunuz.
Türk Psikologlar Dernegi'nin eski çalışmalarından yararlanılmıştır. |
|
